İnsanoğlu, nereye giderse gitsin, maalesef arkasında çöp bırakarak geri dönüyor. Bu durum uzayda olsa aynı. Biz insanlar, Dünya etrafında savrulan yaklaşık 500 binde fazla çöpte sorumluyuz. Eğer çöp yığınları temizlenmezse ilerde insanlık için büyük bir risk oluşturacak.
Dünya yörüngesinde, geçmişteki uzay keşiflerinden kalan, çalışan uyduların yanında eski uydulardan kalan parçalardan oluşan boyutları bir voleybol topundan daha büyük yaklaşık 22 bin nesne var. Bunun yanında uzaydaki astronotların düşürdüğü ve çarpışan uydulardan düşen boyutları yaklaşık 1 cm’ye kadar olan yüz binlerce çöplerden bulunmaktadır. Her yıl da bu sayı artmaktadır. Bütün bunlar uzay araçları ve insanlar için büyük bir tehlike arz etmektedir.
Nispeten küçük bir uzay çöpünün, 17.500 mil/saat kadar hızlarla seyahat edebiliyorlar. Buda bir uyduya yada uzay aracına çok rahat zarar verebilir. Hatta tarihte felaketle sonuçlanan çarpışmalar oldu. 1996’yılında bir Fransız uydusu, 10 yıl önce patlayan bir başka bir roketin enkazından ciddi zararlar gördü.
Uzmanlara göre, 2029 yılına kadar Dünya yörüngesinde yaklaşık 57 bin uydu olacağını tahmin ediliyor. Dünya yörüngesine 1957 yılında İlk uydunun gönderilmesinden bu yana toplam 9160 kadar uydu yollandı. Bu uyduların sadece 2200 tanesi aktif olarak çalışıyor. Geri kalanlar uzay çöpü oldular.
Analytical Graphics’te, Uzay Standartları ve Yenilik Merkezinde yöneticilik yapan Dan Oltrogge, dünya yörüngesindeki bu uydu artışı göstermek için bir animasyon hazırladı. Animasyonda aynı zamanda, yıllara göre hangi firmanın kaç uyduyu yörüngeye göndermeyi planladıklarını görülüyor. Bu firmaların başında Amazon, SpaceX, OneWeb gelmekte.
Bahsi geçen bu rakamlara bakıldığına çarpışmaların olasılığı giderek artıyor. Halihazırda çalışan uyduların etkilenmesi ile dünya ki yaşamı etkileyecektir. Bu durum, tv yayınlarından, hava tahminlerinden, hava araçlarının doğru bir şekilde çalışamamasından tutun bir çok tehlikeleri beraberinde getirecektir. Ayrıca uzay çöpleri temizlenmezse, 15 yıl sonra güneş enerjisi verimliliğini yüzde 24 oranında düşürebilir.
Buraya kadar bahsettiğimiz bu büyük riskler için, bilim adamları çözüm üretmeye çalışıyor. Bu çözümlerden biride, Surrey Üniversitesi liderliğindeki RemoveDEBRIS projesidir. Geçen sene Eylül ayında gerçekleştirilen bir temizlik testi sırasında, Dünya’nın etrafında dönen bir enkaz parçasını yakalayan bir ağ başarıyla kullanıldı.
RemoveDEBRIS, Surrey Üniversitesi Surrey Uzay Merkezi liderliğindeki önde gelen uzay şirketleri ve araştırma kurumları konsorsiyumu tarafından tasarlandı ve üretildi. RemoveDEBRIS, uzay çöplerini 4 değişik şekilde toplayacak. Bu 4 değişik toplama şekliyle testler yapıldı ve başarılı olundu. Bunlar:
Birinci deney: Hedefe ağ atma
Bu deneyde, uzay aracı uydu istasyonundan düşük bir hızla CubeSat modül fırlatılır. Geniş bir hedef alanı sağlamak için balon şişer. Platformdan balona ağ atılır. Ağ hedefe ulaştığında, hedefin etrafı sarılır. Daha sonra yakalanan hedef yörüngeden dışarı sürüklenir ve atmosferde yanması sağlanır. (Şekil-1)
İkinci deney: Zıpkın fırlatma
Platformdan saniyede 20 metre hızla RemoveDEBRIS zıpkını fırlatılır. İpin dışarı çekilmesini engellemek için zıpkın açılır kilit mekanizması ile tasarlanmıştır. Hedef atmosfere bırakılır.(Şekil-2)
Üçüncü deney: VBN deneyi
Üçüncü deney, VBN yani görme temelli navigasyon deneyi. Yine CubeSat platformdan fırlatılır. Serbest bırakılan CubeSat, önceki deneyleri kullanarak kendini kalibre eden iki adet VBN kamerası ve LiDAR laser sistemiyle takip edilecek. Bu teknoloji, çöplerin iyi analiz edilmesi ve yakalanmasının kolaylaştırılması için önemli. (Şekil-3)
Dördüncü deney: Dragsail deneyi
Son deney olarak yelken çıpa deneyi. Şişirilebilir yelken çıpa kendi kendini yok edebilen uydular için düşünülmüş bir sistem. Görevi biten uydunun yelken aparatını açarak yörünge kaybetmesi ve atmosferde yanması amaçlanıyor.
Eğer deneyler başarılı olur ve uzay çöpleri temizlenirse dünyamız rahat bir nefes alacaktır.
RemoveDEBRIS’in tüm aşamalarının videosu…
